Beschrijving

Weinig geschriften in de geschiedenis hebben zoveel invloed gehad als Thomas More’s Utopia. Het fictieve eiland waar iedereen gelukkig zou zijn, zonder tegenstellingen tussen rijk en arm, stond aan de wieg van de meest verderfelijke totalitaire systemen. Maar wat bedoelde More eigenlijk met zijn Utopia? In een brief aan zijn vriend Erasmus schreef hij dat hij ervan droomde ‘koning van Utopia’ te zijn. Maar toen hij later daadwerkelijk de macht kreeg in Engeland, deed hij precies het tegenovergestelde van wat hij had geschreven.
n
nHans Achterhuis dook in de geschiedenis en kwam tot de conclusie dat we Utopiaanders moeten lezen. Hij vat de tekst niet op als de blauwdruk van een ideale samenleving – de gebruikelijke interpretatie – maar als een maatschappelijke satire, net als de Lof der zotheid van Erasmus. Utopia is ‘het land waar niemand heen wil gaan’ en de verteller heet niet voor niets Babellario, een naam die duidt op een ijdele praatjesmaker. Dit brengt Achterhuis tot het verrassende inzicht: Utopiawas geen utopie! Althans niet in de alomvattende betekenis die men daar later aan is gaan hechten, met alle dystopische gevolgen van dien.
n
nDit inzicht brengt Achterhuis een stap verder dan in zijn vroegere werk, waarin hij zich voornamelijk beperkte tot het bekritiseren van de grote utopieën uit het verleden. Hij laat zien dat er wel degelijk kleine utopieën zijn waarmee we op een vruchtbare manier het hoofd kunnen bieden aan de huidige maatschappelijke crisis. Zulke utopieën zijn de desem van verandering. Wat zou er van ons overblijven als we ons geen voorstelling meer zouden maken van een betere toekomst? Wat als we ons niet meer los zouden kunnen en durven maken van de onrechtvaardigheden van het heden?
n
nTot op de dag van vandaag zorgt het idealisme van vaak kleine groepen voor experimenten die vooruitgang brengen. Zolang er ruimte is voor humor en relativering en mensen vrijelijk in en uit kunnen lopen, krijgt niemand de kans om koning te worden.